Rok ministra zdrowia Konstantego Radziwiłła

Mija rok sprawowania przez Konstantego Radziwiłła stanowiska ministra zdrowia. W tym czasie zostało podjętych szereg działań w obszarze ochrony zdrowia. Za swój sukces minister zdrowia, podsumowując na konferencji prasowej rok pracy w resorcie, uznał: program bezpłatnych leków dla seniorów, dekomercjalizację szpitali, zwiększenie dostępności leków, powszechny dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), kształcenie nowych kadr.

Wiele propozycji ministra ma nawet merytoryczne uzasadnienie i kierunkowo są słuszne. Pozostaje jednak fundamentalne pytanie czy wystarczy środków na ich realizację? Wzrost nakładów na ochronę zdrowia jest konieczny i dobrze, że stanowi element proponowanych zmian. Tempo wzrostu nakładów jest jednak zbyt wolne. Pułap 6% PKB osiągniemy dopiero w 2025 r. Obecny poziom finansowania ochrony zdrowia zagraża bezpieczeństwu obywateli.

Ocena najważniejszych projektów Ministerstwa Zdrowia realizowanych/ zrealizowanych/ zapowiadanych w omawianym okresie:

• Dekomercjalizacja szpitali.
  Minister wielokrotnie wskazywał na konieczność zatrzymania niekontrolowanego przez państwo procesu zbywania podmiotom prywatnym udziałów i akcji w szpitalach.   Zahamowanie tych procesów jest raczej propagandowym sukcesem  i zostało przesadnie  wyolbrzymione.  Błędem jest przerzucenie obowiązku pokrywania strat finansowych zakładów opieki zdrowotnej na jednostki samorządu terytorialnego (JST) bez zagwarantowania wsparcia  z budżetu  państwa. W perspektywie może doprowadzić do sytuacji  ,że biedniejsze JST zmuszone będą podejmować radykalne decyzje likwidacjiczęści placówek. Dekomercjalizacja szpitali to niewątpliwie krok w tył i jest związana z proponowaną  zmianą ich  finansowania i utworzeniem sieci szpitali.
• Sieć szpitali.
  Przedstawione propozycje ograniczają ekonomiczne prawa równości świadczeniodawców  niepublicznych. Mogą pozostawiać w sprzeczności z Konstytucją. Nie gwarantują im  równego traktowania z sektorem publicznym w budowanej przez resort zdrowia sieci szpitali. To zagraża istnieniu wielu prywatnych podmiotów świadczących opiekę specjalistyczną. Poza siecią mogą pozostać szpitale dysponujące nowoczesnym sprzętem i wysoko wykwalifikowaną kadrą medyczną. W  perspektywie mogą spowodować negatywny wpływ na realizację strategicznych celów opisanych w „Strategii Odpowiedzialnego  Rozwoju”. W efekcie  może  zniechęcić prywatne podmioty medyczne  (nie tylko szpitale)  do  inwestowania  na rzecz polskiego rynku ochrony zdrowia. Koniecznym jest  doprecyzowanie przepisów gwarantujących  równe kryteria udziału w niej świadczeniodawców szpitalnych obecnych na polskim  rynku ochrony zdrowia bez względu na formę własności.
• Powszechny dostęp do POZ. Ustawa o POZ.
  Jest to ważny projekt systemowy. Zasługujący na poparcie. Uregulowanie funkcjonowania POZ  w  jednej ustawie w miejsce dotychczasowych  regulacji zawartych w kilku aktach prawnych o zróżnicowanej randze . Jest zasadne. Jednakże ustawowo należałoby określić warunki finansowego wsparcia   realizacji rozwoju i doskonalenia zawodowego kadry POZ w szczególności w zakresie opieki geriatrycznej. Temat opieki nad pacjentem geriatrycznym  został potraktowany marginalnie. Powszechna krytyka projektu ustawy o POZ przez pacjentów, lekarzy specjalistów a  nawet przez lekarzy rodzinnych  w zasadzie  wyklucza  możliwość  realizacji tego projektu w obecnym kształcie.
• Kształcenie nowych kadr medycznych.
  Błędem jest zapowiedz powrotu kształcenia pielęgniarek  na poziomie  średnich szkół  branżowych  oraz zakończenia  naboru  kształcenia w zawodzie technika  farmaceutycznego. Za porażkę należy uznać nieumiejętne prowadzenia dialogu społecznego w sprawie ustalenia najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych. Na pozytywną ocenę zasługuje przywrócenie stażu podyplomowego dla lekarzy.Stażyści będą mieli pełne prawo wykonywania zawodu, czyli będą mogli m.in. wystawiać recepty, wydawać opinie i orzeczenia lekarskie. Koniecznym jest jednak położenie  większego nacisku na kształcenie podyplomowe oraz szkolenie lekarzy obecnie pracujących w POZ. Szczególnie z zakresu chorób „senioralnych”  i  nowotworowych, układu krążenia  i oddechowego , nadwagi, cukrzycy  i uzależnień.
• IOWISZ Instrument Oceny Wniosków Inwestycyjnych w  Sektorze Zdrowia.
  Niezwykle ważny instrument gwarantujący właściwe kierowanie  środków inwestycyjnych także unijnych w rozwój infrastruktury w ochronie  zdrowia. Zarówno podstawa tworzenia, jak i zasady funkcjonowania tego systemu zasługują na akceptację. Chociaż przyjęte procedury ograniczają rolę samorządów. Największym zagrożeniem dla IOWISZ są zapowiadane zmiany legislacyjne dotyczące utworzenia sieci szpitali. Przy kwalifikacji szpitala do sieci nie uwzględniono (co jest uchybieniem) oceny wniosków inwestycyjnych  i realizowania inwestycji także z funduszy europejskich.
• Projekt 75 +. Bezpłatne leki dla seniorów.
  Podstawowym kryterium nie  powinien być wiek a  sytuacja ekonomiczna emeryta. Stosowane kryteria uwzględniają leki  na powszechne choroby przewlekłe w tej kategorii wiekowej . Konieczne jest stałe zwiększanie budżetu na ten cel w kolejnych latach  jak też zmiana regulacji  uwzględniających nie tylko kryteria wiekowe ale przede wszystkim ekonomiczne pacjenta. Problemem jest możliwość wystawiania recept „S” wyłącznie przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej.
• Zwiększenie dostępności do leków.
  Ustawa „antywywozowa” nie spowodowała trwałego usunięcia problemu niedoboru leków deficytowych, Przedłużający się  vacat na stanowisku Głównego Inspektora Farmaceutycznegonie  sprzyja prawidłowej realizacji zadań w zakresie systematycznej poprawy  dostępności leków dla pacjentów oraz nadzoru nad obrotem produktami leczniczymi. Inspekcja  farmaceutyczna  wymaga zdecydowanego wzmocnienia kadrowego. Koniecznym  jest wprowadzenie pionizacji Inspekcji  i podporządkowanie wojewódzkich inspektorów  farmaceutycznych  Głównemu  Inspektorowi Farmaceutycznemu.
• Likwidacja NFZ i przejście na finansowanie  służby  zdrowia z budżetu.
  Obecny Fundusz spełnia wszystkie  przesłanki by został uznany jako państwowy zdrowotny fundusz celowy.Stawia to pod dużym znakiem  zapytania sam sens likwidacji Narodowego  Funduszu  Zdrowia.Zapowiadana  likwidacja NFZ nie ma  większego znaczenia  i może być ruchem pozornym Dotychczasową centrale  NFZ zastąpi Urząd Zdrowia  Publicznego , odziały  wojewódzkie  NFZ staną  się automatycznie Wojewódzkimi Urzędami Zdrowia z podwójną podległością wobec wojewody i Ministra Zdrowia.

Ocena  konkretnych projektów regulacji ustawowych:

1. Projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych dot. sieci szpitali (PSZ).

Zastrzeżenia BCC:

– Proponowane w projekcie rozwiązania zagrażają dalszemu funkcjonowaniu wielu podmiotów  prywatnych  i mogą wykluczyć je z systemu finansowania ochrony zdrowia  ze środków publicznych.

– Regulacje dotyczące wprowadzenia sieci szpitali powinny stanowić zakres odrębnej ustawy a nie okazjonalnie włączone w ramach nowelizacji  do korekty ustawy  o świadczeniach  opieki  zdrowotnej  finansowanej  ze środków publicznych.

– Zbyt krótki vacatio legis przy proponowanych, tak poważnych, zmianach jest rzeczą niedopuszczalną z punktu widzenia prawidłowej i rzetelnej legislacji.  Okres dostosowawczy przy wprowadzaniu nowych przepisów powinien uwzględniać ich treść i charakter oraz umożliwić zainteresowanym podmiotom dostosować swoje działania do nowych regulacji.

2. Projekt założeń do ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej (POZ). Zakończone zostały konsultacje publiczne.

Propozycje BCC:

–  Należy określić zasady współpracy lekarzy  POZ z lekarzami medycyny pracy w zakresie ochrony zdrowia pracowników .Powinny być ukierunkowane na działania prozdrowotne , profilaktyczne nie tylko  w zakresie chorób zawodowych i wypadków przy pracy ale także obejmujących  rehabilitację i choroby przewlekłe leczone w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.

–  Powołanie bez dodatkowych kosztów  administracyjno- biurowych pełnomocnika rządu ds. koordynowanej POZ przypisując ten zakres czynności jednemu z obecnych sekretarzy/podsekretarzy stanu w MZ.

3. Projekt ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Oczekiwania BCC:

– Przyspieszenie prac nad wprowadzeniem administracji niezespolonej w zakresie inspekcji sanitarnej.

–Rezygnacja z utworzenia Państwowej Inspekcji  Bezpieczeństwa  Żywności podporządkowanej Ministrowi Rolnictwa i  Rozwoju  ograniczającej kompetencje  Ministra  Zdrowia oraz GIS.

4. Projekt ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych.

Zastrzeżenia BCC:

– Warunki płacowe wymagają kompleksowego rozwiązania obejmującego  doskonalenie  zawodowe; poprawę bezpieczeństwa i warunków pracy oraz zarządzania zasobami ludzkimi;

–  Nie wskazano  precyzyjnie źródeł finansowania proponowanych regulacji;

–  Brak  jasnego sprecyzowania motywacji finansowych dla młodych kadr medycznych.

5. Projekt ustawy o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw.

Zastrzeżenia BCC:

– Zmiany w zakresie tzw. ustawowego paybacku są niekorzystne  dla krajowych producentów leków generycznych.

– Zapis umożliwiający MZ zmianę lub cofnięcie decyzji refundacyjnej (wydawanej minimum na dwa lata ) w trakcie jej obowiązywania utrudni przedsiębiorcom prowadzenie planowanej i racjonalnej działalności biznesowej.

– Racjonalizacja wydatków publicznych na leki i wyroby medyczne w tym niezbędne zaopatrzenie pacjentów, nie może skutkować ograniczeniem ich dostępności lub przerzuceniem części kosztów  na pacjentów.

6. Projekt ustawy o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw.

Zastrzeżenia z BCC:

– Proponowane regulacje spowodują, że z rynku usług medycznych w zakresie ratownictwa medycznego  zniknie prywatne pogotowie i wyeliminuje  szereg  podmiotów prywatnych  z możliwości kontraktowania  świadczeń zdrowotnych z  zakresu ratownictwa medycznego. Pozostaje to w sprzeczności z zasadą konstytucyjnej równości oraz swobody działalności gospodarczej.

Zapowiedzi przyjęcia do końca 2016 r. w formie rozporządzenia Rady Ministrów regulacji dotyczących:

1. „Strategii zmian w systemie ochrony zdrowia w Polsce”. Dokument zawiera  celne diagnozy i prezentuje trafne pomysły. Brakuje w nim harmonogramu realizacji. Plany są  zbyt ogólnikowe ,by można było ocenić jakie pozytywne skutki przyniosą dla pacjenta i systemu.
2. „Polityka lekowa państwa”. Wciąż nie przekazano dokumentu do konsultacji społecznych. Do problemu polityki lekowej należy podejść kompleksowo łącznie z zapowiadaną zmianą ustawy – Prawo farmaceutyczne oraz uwzględnieniem rekomendacji zawartych w „Strategii zmian w systemie ochrony zdrowia w Polsce.”   a także  w  „Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju” (SOR) .

Strategia Odpowiedzialnego Rozwoju dotyczy również całego obszaru ochrony  zdrowia  w tym przemysłu farmaceutycznego i wyrobów medycznych. Przedsiębiorcy wciąż  oczekują  konkretnych rozwiązań oraz zapewnienie spójnych i stabilnych warunków rozwoju tej branży. Największe oczekiwania wiążą się z innowacyjnością. Polskie firmy farmaceutyczne i wyrobów medycznych  są coraz bardziej innowacyjne. Stanowią jedną z głównych branż innowacyjnych w polskiej gospodarce. Ale głównym problemem pozostaje pozyskiwanie środków na badanie i rozwój. Rozważenia wymaga zgłaszany przez branżę postulat opracowania rządowego programu rozwoju przemysłu farmaceutycznego i wyrobów medycznych.

Zastrzeżenia do procedury legislacyjnej Ministerstwa Zdrowia:

1. Łamanie zasad dialogu społecznego przez przedstawicieli strony rządowej. Nagminna nieobecność wiceministrów desygnowanych do pracy w Trójstronnym Zespole ds. ochrony zdrowia praktycznie uniemożliwia pracę Zespołu. Strona rządowa nie dotrzymuje terminów konsultacji w przypadku ustaw kluczowych dla dialogu społecznego. Przykład:pospieszny tryb konsultacji społecznych Narodowego Programu Prokreacyjnego następcy in vitro.

2. Brak kontynuacji dobrych regulacji wprowadzonych przez poprzedników dotyczących m.in. równego traktowania podmiotów na rynku ochrony zdrowia bez względu na  formę własności.

3. Powoływanie przez Ministra Zdrowia licznych zespołów do rozpatrzenia zmian ustawodawczych w obszarze ochrony zdrowia bez udziału reprezentacji organizacji pracodawców i pracobiorców.

4. Pozorowanie konsultacji społecznych. Przykład: prace nad ustawą o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne  zatrudnionych  w podmiotach leczniczych.

5. Odejście od zasady odbywania konferencji uzgodnieniowych z udziałem zainteresowanych stron dialogu społecznego.

6. Wykluczenie stosowania przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w wielu nowych regulacjach. Przykład: ustawa dotycząca. sieci szpitali. Arbitralne kompetencje decyzyjne dyrektorów oddziałów wojewódzkich NFZ (nawet za zgodą Ministra Zdrowia) w zakresie kwalifikacji świadczeniodawców mogą powodować dowolną interpretację i ryzyko „uznaniowości” podejmowanej decyzji dotyczącej  włączenia szpitala  (lub nie ) do sieci PSZ.

7. Na przykładzie projektów ustawy o sieci szpitali oraz o państwowym ratownictwie medycznym niektóre regulacje budzą wątpliwości  natury konstytucyjnej wynikające z art. 2. Konstytucji RP: naruszenie zasady zaufania obywateli do demokratycznego państwa prawa oraz z art. 30  (w zw. z  68 ) Konstytucji RP: o godnym dostępie do świadczeń medycznych.